فلز سنگین چیست؟

شاید در دروس شیمی، زمین شناسی، پزشکی، کشاورزی، مقالات و ژورنال های علمی و حتی در برنامه های تلویزیونی عبارت فلزات سنگین را دیده و یا شنیده باشید. اما فلز سنگین چیست و شامل چه مواردی می شود؟ در این مطلب به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

زمان تخمینی مطالعه: 3 دقیقه

در بیان عمومی فلز سنگین به هر عنصر شیمیایی فلزیی گفته می شود که چگالی نسبتاً بالایی داشته باشد و حتی در غلظت های پایین سمی باشد. نمونه هایی از فلزات سنگین عبارتند از: جیوه، کادمیوم، مس، سلنیوم، روی، آرسنیک، اروانیوم محلول، کروم، تالیم، سرب و قلع.

از نظر شیمی فلزات سنگین یا به انگلیسی Heavy metals به عنوان آن دسته از عناصر جدول تناوبی تعریف میشوند که دارای عدد اتمی بیشتر از 20 و چگالی اتمی بالاتر از 5 گرم بر سانتی متر مربع باشند و خواص فلز را نشان دهند.

سمیت فلزات سنگین

وجود برخی از این فلزات سنگین نظیر مس و سلنیوم برای عملکرد متابولیسم بدن انسان ضروری است اما زمانی غلظت آنها از حد مجاز فراتر برود باعث ایجاد سمیت و به دنباله آن بیماری میگردند. برخی دیگر مانند آرسنیک و قلع در هر حالتی برای عملکرد بدن انسان، گیاهان و جانوران سمی و غیر ضروری هستند بگونه ای که در غلظت های کم هم موجب بیماری و در غلظت های بالا نیز موجب مرگ خواهند شد. بنابراین می توان گفت که تمامی فلزات سنگین سمی هستند اما این سمیت برای برخی از آن بستگی به غلظتشان دارد.

روش های انتقال فلزات سنگین به بدن انسان

انتقال این فلزات از طریق آب های زیر زمینی و چاه با سطح ایستابی بالا در مناطقی با خاک آلوده به آنها، آب لوله کشی شده با لوله های سربی، قابلمه و ظروف مسی با روکش سفید (قلع)، مصرف گیاهان و گوشت آبزیان و دام های آلوده و… امکان پذیر است. لازم به ذکر است که پس از انتقال، فرآیند تجمع زیستی یا Bioaccumulation نیز در بدن موجود زنده اتفاق می افتد. در ادامه درصورتی که انسان از گیاهان و موجوداتی که این فرآیند در بدن آنها صورت گرفته است تغذیه کند، در معرض آلودگی و مسمومیت جدی قرار خواهد گرفت.